Dla większości osób wykorzystanie małego plastikowego pudełeczka wydającego charakterystyczne ,,klik” kojarzy się ze szkoleniem psów. Nie jest to jednak przyrząd skierowany tylko do tego gatunku. To uniwersalne urządzenie nadaje się do szkolenia niemalże wszystkich zwierząt, w tym oczywiście alpak. W niniejszym artykule przedstawiona zostanie specyfika pracy z klikerem oraz jak wykorzystać go w szkoleniu alpak.

 

Kliker jest małym urządzeniem, które posiada przycisk, a w środku metalową blaszkę. Dzięki temu, po jego naciśnięciu dźwięk jest zawsze taki sam. W sklepach zoologicznych internetowych czy stacjonarnych jest mnóstwo jego rodzajów, jest on tanim i łatwo dostępnym akcesorium (Fot. 1). Celem klikera jest zaznaczenie pożądanego przez nas zachowania. Jego dźwięk jest jednoznaczną informacją: ,,to co właśnie zrobiłeś, jest tym czego oczekiwałem/am”. Można oczywiście zamiast dźwięku klikera stosować pochwałę typu ,,dobrze!”, ale kliker ma kilka cech, które sprawiają, że sprawdza się w tej roli lepiej. Szkolenie klikerowe jest uważane za metodę w pełni pozytywną, czyli taką, która wykorzystuje tylko przyjemne skojarzenia. Wyróżnia się kilka podstawowych cech charakterystycznych dla klikera:

 

   
• szybkość - dźwięk pojawia się zaraz po naciśnięciu przycisku  
   
• precyzyjność - wysłany sygnał precyzyjnie określa naszą intencję
   
• wyjątkowość - jego dźwięk jest zupełnie inny niż dźwięki dookoła, nie da się go z niczym pomylić
   
• niezmienność - po naciśnięciu zawsze wydobywa się ten sam dźwięk (w przeciwieństwie do naszego głosu)
   
• jednoznaczność - ZAWSZE jest zapowiedzią nagrody
 

 
 

Fot. 1. Kliker (źródło: autor)

       

Rozpoczynając pracę z klikerem należy również stosować się do kilku zasad, które są niezbędne do osiągnięcia sukcesu. Dźwięk klikera dla zwierzęcia ma być zapowiedzią nagrody. To znaczy, że kiedy zwierzę go usłyszy musi dostać coś przyjemnego. W przypadku alpak będzie to kawałek marchewki lub granulki paszy. Jak to zrobić będzie opisane poniżej. Warto pamiętać, że kliker nie pełni roli komendy. W trakcie szkolenia zestawiamy razem klik, komendę i nagrodę. W jakimkolwiek szkoleniu bardzo ważny jest timing, czyli wyczucie czasu. W przypadku klikera jego dźwięk musi pojawić się natychmiast po prawidłowym wykonaniu czynności przez zwierzę. Dzięki temu dokładnie ono wie, o którą czynność nam chodziło. Stosowanie się do tych kliku zasad znacznie ułatwi i przyspieszy nam i alpace trening, ponieważ przekaz będzie prosty i zrozumiały. Warto pamiętać, że kliker jest nam potrzebny tylko przy nauce nowych czynności, w przypadku komend dobrze wyuczonych nie ma potrzeby dalszego jego stosowania.

         

Chcąc rozpocząć pracę z klikerem trzeba być już na pewnym etapie relacji z alpaką, z którą chce się pracować. Zwierzęta nieoswojone, które się nas boją zazwyczaj nie pobierają pokarmu bezpośrednio od człowieka, będą też trzymać się na dystans, więc nauka wielu czynności byłaby znacznie utrudniona. Nie ma jednak przeciwskazań, by szkolić alpakę, która nie jest jeszcze odwrażliwiona na dotyk, nie musi również umieć chodzić na kantarze. Ważne, by nie bała się podejść do człowieka i podjąć pokarm z ręki lub z talerzyka. Metoda klikerowa może być wykorzystana do nauki zakładania kantarka, czy również przyzwyczajania do dotyku. Wiele osób kojarzy ją także z nauką różnych ,,sztuczek” jak kładzenie się, przychodzenie na zawołanie, dotykanie pyskiem różnych przedmiotów. Nie powinno się jednak uczyć zwierzęcia czynności dla niego całkowicie nienaturalnych, np. uczenia alpaki siadania jak pies (co dla tego gatunku jest nienaturalną pozycją). Podczas szkolenia najlepiej jest mieć 2-3 alpaki w boksie lub na małym wybiegu (zależy czego będziemy uczyć). Wyizolowanie jednej alpaki na czas szkolenia bardziej ją zestresuje niż pomoże nauczyć się czegoś nowego. Jednorazowa sesja treningowa nie musi być długa, kilkanaście minut maksymalnie do pół godziny. Należy pamiętać, że marchew czy pasza granulowana to dla alpak pokarm dość energetyczny i nie przesadzać z ilością, plasterek marchewki można podzielić na 2, a nawet 4 kawałki.

       

Pierwszym krokiem jest stworzenie skojarzenia KLIK=NAGRODA. Alpaki początkowo mogą bać się dźwięku klikera, dlatego można kupić cichszy kliker i klikać, kiedy coś jedzą (jedzenie jest przyjemne i odwraca częściowo uwagę). Kiedy nie ma reakcji na dźwięk, przechodzimy do tworzenia bezpośredniej zależności. Kiedy alpaka jest przy nas klikamy i od razu podajemy smakołyk. Czynność tą powtarza się kilka razy, żeby zwierzę zrozumiało co wiąże się z dźwiękiem klikera. Nie jest to jeszcze właściwe uczenie komend.

     

Podczas pracy zwierzę musi być skupione na nas, dlatego wiele osób pierwszą komendę, jaką uczy zwierzę jest ,,patrz”; ,,skup się” itp. Nazwa nie jest ważna. Liczy się znaczenie ,,teraz pracujemy bądź skupiony na mnie”.  Nie ma co liczyć, na poziom skupienia jak u psa, to nie ten gatunek, ale nie ma też szans na uczenie nowych zachowań, kiedy alpaka zajmuje się czymś innym i nie zwraca uwagi na nas w ogóle. Początkowo, kiedy alpaka do nas podchodzi (z byle jakiego powodu, ale zwraca na nas swoją uwagę), w momencie zbliżenia się do nas klikamy i dajemy smakołyk. Komendę słowną (może być też połączona z gestem) wprowadzamy według schematu:

     

       
• Zachowanie – Komenda słowna (+ew. gest) – Klik –Smakołyk
       
• Zachowanie – Komenda słowna (+ew. gest) – Klik + Pochwała słowna -Smakołyk
       
• Komenda słowna (+ew. gest) - Zachowanie – Klik – Smakołyk
       
• Komenda słowna (+ew. gest) - Zachowanie – Klik + Pochwała słowna – Smakołyk
       
• Komenda słowna (+ew. gest) - Zachowanie – Klik/Pochwała słowna – Smakołyk
       
• Komenda słowna (+ew. gest) - Zachowanie - Pochwała słowna - Smakołyk
     

     

Jest on stały dla wszystkich uczonych czynności. Kiedy uczymy skupienia uwagi, za każdym razem, kiedy alpaka jest przy nas i zwraca na nas uwagę (np. patrzy na nas) mówimy ,,patrz” (można też wypowiedzieć zamiast ,,patrz”, imię zwierzęcia - nauczy się, kiedy do niego się zwracamy) - kilk – nagroda, jedno po drugim. Po kilku udanych powtórzeniach możemy dodać pochwałę słowną typu ,,Dobrze”, ,,Super alpaka”. Bardzo ważne by pochwała słowna była zaraz po kliknięciu i przed lub równo ze smakołykiem, NIGDY po nagrodzie. Po kilku powtórzeniach nie czkamy na zachowanie zwierzęcia, tylko mówimy komendę i oczekujemy zachowania (nr 3). To pokaże, czy zwierzę już rozumie co oznacza słowo, jeśli zrobi co oczekujemy powtarzamy kilku krotnie. Po dobrym utrwaleniu jednego kroku przechodzimy do następnego w schemacie. Zachowań można uczyć na kilka sposobów: 1) poprzez wyłapywanie zachowań naturalnych, np. kiedy alpaka się kładzie mówimy ,,połóż się” - klik – nagroda, 2) naprowadzanie smakołykiem, np. zwierzę podążając za smaczkiem obchodzi nas wokół, mówimy ,,dookoła” - klik - smakołyk; naprowadzanie można uczyć też przez target o czym będzie zaraz 3) bardziej złożone zachowania kształtuje się w kilku krokach. Do komendy słownej można dołączać gest ręką, co może nam ułatwić pracę na odległość. Zwierzęta również łatwiej odczytują komendy połączone z gestami. Często te sygnały wykonujemy automatycznie już od pierwszego razu, nie zastanawiając się nad tym.

     

Target służy do nauki dotykania czegoś, wskazywania. U alpak za target służy najczęściej biały krążek, może być papierowy talerzyk, czy stick (filmy poniżej). Pierwszy etap to nauka dotykania talerzyka. Najprościej położyć na nim smakołyki i kiedy alpaka zaczyna jeść, wypowiedzieć ,,dotknij” lub ,,target” (znowu, słowo nie jest ważne, a jego znaczenie dla zwierzęcia) - klik – dodatkowa nagroda. Później tak samo jak w schemacie. Nie kładziemy już smaczków na talerzyk tylko wypowiadamy komendę oczekując, że alpaka dotknie talerzyka (Fot. 2). Można to zestawić ze wskazaniem na niego palcem lub dłonią, co ułatwi w przyszłości wycofanie talerzyka i posługiwanie się tylko gestem. Z czasem można odchodzić od zwierzęcia lub kłaść talerzyk w różnych miejscach, a zadaniem alpaki jest podejść i go dotknąć. Target można wykorzystać do nauki wchodzenia do pomieszczenia (kładzenie talerzyka w pomieszczeniu, kiedy alpaka jest na zewnątrz), czy przychodzenia do nas. Wprowadzamy wtedy dodatkowe komendy na każdą z nowych czynności.  

     
     

Fot. 2. Nauka targetowania (źródło: autor)

     

Każdy kolejny punkt rozpoczyna się, kiedy alpaka dobrze umie poprzedni, jeśli widać, że z nowym sobie nie radzi lepiej wrócić do poprzedniego etapu i dobrze go utrwalić niż się irytować.

     

Zakładania kantara można nauczyć też poprzez target. Kantar można ułożyć na talerzyku i położyć smaczki w obrębie nachrapnika (tak jak będziemy go zakładać), by alpaka wkładała w niego pysk jedząc. Później trzymać kantar pomiędzy talerzykiem a pyskiem, by zwierzę musiało włożyć pysk w kantar, by dotknąć talerzyka. Wtedy wprowadzić komendę (np. ,,kantar” lub ,,załóż kantar”) i dalej jak w schemacie. Małymi kroczkami dochodzimy do etapu, gdzie alpaka wkłada pysk w kantar i czeka tak chwilę, my w tym czasie powoli przyzwyczajamy do zapinania.  

           
     

Sposobów na kształtowanie zachowań może być wiele, nie ma jednego prawidłowego wzorca. Nawet zakładanie kantara można wymyślić i przeprowadzić w innych krokach niż tu wymienione. Ważne by prowadziły do oczekiwanego efektu. Na koniec, kilka linków z ciekawymi przykładami wykorzystania klikera w szkoleniu alpak:

     

       
• https://www.youtube.com/watch?v=ZmhfIl428fQ
       
• https://www.youtube.com/watch?v=iGJAF9bVP6Y
       
• https://www.youtube.com/watch?v=M8l8PiO9-AI
       
• https://www.youtube.com/watch?v=M8l8PiO9-AI